Havanın Isınması Konveksiyon mu?
“İzmir, Yine Sıcak, Gene Sıcak”
İzmir’de yaşıyorsanız, sıcaklık her an düşmanı kadar yakın, dostu kadar zararlıdır. Yağmur yağmaz, nemin dibini görürsünüz; bir de hava biraz eserse, “Allah’ım, bu rüzgar niye böyle?” diye sorarsınız. Fakat, işte bu sıcak havada aslında bilimsel bir şeyler de dönüyor. Şu soruyu sorayım: Havanın ısınması konveksiyon mu? Cevap vermeden önce biraz derinlere inelim, belki de biraz eğleniriz.
Konveksiyon Nedir, Benimle Dalga mı Geçiyorsunuz?
Konveksiyon, sıcak bir ortamın bir şekilde yer değiştirmesiyle ilgili. Hani “Sıcak hava yükselir” diye bir şey vardır ya, işte o! Ama bu bilimsel bir süreç. Ciddiyim, gerçekten! Yani sıcak hava, soğuk havayla yer değiştiriyor. Bu da demek oluyor ki, havanın ısınması konveksiyonla alakalı bir iş. Bunu öğrenirken yüzümde oluşan ifadeyi size anlatamam. “Bu kadarını da bilmiyorum” dedim kendi kendime. Ama sonra anladım ki, “Havada bir şeyler oluyor” dedikçe aslında her şey daha netleşiyor. Yani, evet, hava gerçekten konveksiyonla ısınıyor.
Evde Isınmak, Sıcak Hava ve Konveksiyon
Bugün evde otururken, sıcaktan bunaldım. Evde klima yok, çünkü ben “doğal havalandırma”cıyım. Camları açtım, bir süre soğudu falan, ama o kadar sıcak ki, dedim: “Belki de dışarıda bir şeyler dönüyordur, nasıl olsa sıcaklık herkesin işini bozuyor.”
Birden “Havanın ısınması konveksiyon mu?” sorusu aklıma geldi. Bunu arkadaşım Haluk’a sorayım dedim, çünkü Haluk bilimsel konularda bana güven veren nadir insanlardan biri.
—
Ben: “Haluk, havanın ısınması konveksiyon mu?”
Haluk: “Evet, tabii ki. Bunu okulda falan da öğrenmiştik. Ama seni de biliyorum, soruyu sorma amacın, ‘Evet’ cevabını almak değil, tam tersi!”
Ben: “Ne demek istiyorsun?”
Haluk: “Beni her seferinde şaşırtıyorsun, ama konveksiyon basit. Sıcak hava yükselir, soğuk hava iner. Yani doğrudan bir şey oluyor, ama havadan başka bir şey de var tabii.”
Ben: “Sıcak hava yükseliyor falan… Ya Haluk, hiç mi romantik bir tarafın yok? Beni sıcaktan öldürüyorsunuz, adam gibi düşünün!”
—
İşte, Haluk’un “sıcak hava yükseliyor” teorisini o kadar kafama soktum ki, gün boyu düşünüp durdum. Evet, havanın ısınması aslında konveksiyonla bir şekilde ilgilidir. Havanın ısısı, yükseldikçe soğuk havayı kendine çeker. Ama işin asıl komik tarafı, bu işin içine bilimsel düşüncelerle müdahale ettiğinizde, kendinizi bir anda sıcak bir yaz gününde bir fizik kitabının içinde bulabiliyorsunuz.
Havanın Isınmasıyla Mücadele: Bir Günüm
Şimdi size yazın İzmir’de nasıl yaşadığımı anlatayım, çünkü aslında günlük hayatla bilim arasındaki farkları görmek de çok keyifli. Sabah uyandığınızda birden “Bu sıcak niye böyle?” sorusunu sorarsınız. Saat sabah 9, ama hava zaten 30 derece. Hangi akıl, hangi düzen bunu kabul edebilir? Ama her ne kadar şikayet etsem de, aslında hepimiz bir şekilde buna adapte olduk. Havanın ısınması konveksiyonla ilerlerken, biz de buna “Hayat şartları” adı altında uyum sağlıyoruz.
Bir yandan da hayatı anlamaya çalışırken, sıcak hava yükselip bizi geride bırakırken; biz, o sıcaklıkla mücadele ediyoruz. Güneşin terlemeye başlamadan önce üzerimizde birikmeye başladığı o “sıcak mı, ter mi?” sorusunu düşünürken, birden konu yine konveksiyona geliyor. Çünkü aslında terlemenin de bir tür konveksiyon hareketi olduğunu öğrendim. Yani ter, vücutta sıcaklık arttığında, dışarıya doğru hareket eder ve bu da bizim “soğuma” mekanizmamızdır. Ne kadar karışık bir şey değil mi? Ama bir o kadar da doğal.
Konveksiyonla Sıcak Havanın Komik Hali
Sonuçta, havanın ısınması konveksiyonla bağlantılı ama bir de gerçeği var: İzmir’de yaşayan bir insanın en iyi bilmediği şey, terleme anıdır. Yani konveksiyonla havanın ısınması mümkün olabilir, ama bir günün sonunda size gerçek soruyu soran şey şudur: “Bunu nasıl taşıyacağız?” Çünkü sıcak bir şehirde yaşarken, hava bir şekilde ısınır ve vücutta sıcaklık değişir, ama konveksiyon değil, biz sürekli koşturuyoruz. Yani konveksiyon havanın yükselmesine yardımcı olsa da, aslında biz insanlar da ona yardımcı oluyormuşuz gibi hissetmiyor muyuz?
—
Sonuç olarak, havanın ısınması konveksiyonla ilgili olabilir, ama bir yandan da bu sıcaklığı yönetmek gerçekten keyifli bir deneyim haline geliyor. Konveksiyonla ilgili teorilere dalmak çok güzel, ama bir yaz günü İzmir’de dışarıda terlerken, aslında teorinin çok da bir anlamı olmadığını fark ediyorsunuz. Öyleyse hadi gelin, biraz terleyelim, sıcakla barışalım ve bu yazı da konveksiyon üzerine bir notla sonlandırsın.